MENANDLIFE AWARDS 2024
MENANDLIFE AWARDS 2024

Tản mạn về cửa

Nhà thì phải có cửa. Đó là một điều hiển nhiên. Cửa không chỉ là nơi đi ra đi vào, là nơi mở ra đóng lại, mà còn mang nhiều ý nghĩa khác. Cửa chính được coi như bộ mặt của ngôi nhà, của chủ nhân. Hơn thế nữa cửa là một giá trị tinh thần, một biểu trưng đậm tính văn hoá.

Cửa sổ – nơi đón nguồn ánh sáng

Cửa là…

Theo định nghĩa trong Từ điển Tiếng Việt (tác giả Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học xã hội – 1977): Cửa là chỗ mở ra ở buồng hoặc ở vách để thông với ngoài hoặc buồng khác.

Theo định nghĩa trong Từ điển Bách khoa Việt Nam (2005), thì: Cửa là bộ phận của kết cấu ngăn che của nhà và công trình nhằm đáp ứng yêu cầu sử dụng đi lại, giao lưu không khí, lấy ánh sáng. Được phân ra theo chức năng, hình dạng, theo cách đóng mở; theo vật liệu…

Theo định nghĩa trong các giáo trình kiến trúc: Cửa là kết cấu bao che, ngăn chia linh động để phân chia các không gian, các phòng chức năng nhằm phù hợp với yêu cầu sử dụng trong từng thời điểm cụ thể…

Cửa cũng là nơi bán hàng, kinh doanh

Ở định nghĩa thứ nhất, khái niệm cửa thiên về vị trí không gian, các định nghĩa sau thiên về mô tả đặc tính và chức năng. Tuy nhiên, các định nghĩa trên đều cho thấy cửa là một sự vật cụ thể, rất gần và gắn liền với kiến trúc. Thực tế ta cũng thấy rằng: Về cơ bản, các công trình kiến trúc được làm cho con người sử dụng để làm việc và sinh hoạt (không tính các công trình biểu trưng, công trình đặc biệt) thì đều có cửa, dù nhiều hay ít. Cửa gắn với công trình vừa có vai trò công năng vừa mang yếu tố thẩm mỹ.

Cửa với kiến trúc

Như trên đã đề cập, cửa là một bộ phận gắn liền với nhà, với công trình kiến trúc. Về mặt công năng, cửa là một yếu tố quan trọng của giao thông (cửa đi), hay về mặt vật lý kiến trúc như: chiếu sáng, thông gió (cửa sổ). Về mặt thẩm mỹ, cửa là những điểm nhấn cho mảng hay định tuyến cho không gian kiến trúc; ở mặt ngoài, cửa là thành phần tạo nên mặt đứng, hình thức kiến trúc cho công trình.

Cửa bức bàn trong công trình cổ với những song gỗ như một tấm mành

Từ xưa, trong kiến trúc dân gian, ông cha ta đã rất chú trọng tới cửa trong việc làm nhà. Cửa (chính) cũng mang ý nghĩa như là bộ mặt của ngôi nhà, của chủ nhân. Chính vì lẽ đó, cửa là một phần rất được quan tâm và đầu tư. Nhà tranh, nhà ngói, nhà nghèo, nhà giàu… dẫu thế nào cũng có một cái cửa chính tốt-nhất-có-thể. Nhà nghèo thì cửa có khi chỉ là cái liếp tre, nhà giàu thì cửa gỗ đinh, gỗ lim… Cửa đẹp, cửa chắc chắn, cửa gỗ tốt cũng là niềm tự hào của gia chủ. “Nhà cao cửa rộng” là một niềm mơ ước của bất kỳ ai. Cửa cũng có thể là nơi thể hiện đặc thù tính cách hay những ước mơ khát vọng của chủ nhân. Bài ca dao về người thợ mộc Thanh Hoa có nhiều câu nói về nghề mộc, nhưng dừng lại ở chữ “cửa” nhiều nhất:

Cửa ván nẹp trong nhà ở nông thôn

“… Bốn cửa anh chạm bốn lươn,

Con thì thắt khúc, con trườn bò ra.

Bốn cửa anh chạm bốn hoa,

Trên là hoa sói, dưới là hoa sen.

Bốn cửa anh chạm bốn đèn…”

“Bốn cửa anh chạm…”  lặp đi lặp lại thành điệp khúc cho thấy sự quan tâm và say mê của người thợ mộc, cũng cho thấy cửa có ý nghĩa nhường nào.

Cửa cũng quan trọng với nhà bởi hướng. Làm nhà xem hướng cửa như một sự tất yếu. Xem hướng hợp với địa lý và khí hậu tự nhiên; xem hướng hợp với tuổi, mệnh của chủ nhân. Rồi khi đóng cửa phải chọn kích thước đẹp, số tốt để may mắn, để ăn nên làm ra, phát tài phát lộc. Loại bỏ các yếu tố phi khoa học ra, thì chúng ta thấy rằng “cửa” là một yếu tố mang tính truyền thống tín ngưỡng ăn sâu vào tiềm thức người dân ở mọi tầng lớp.

Cửa – từ lịch sử tới hiện tại

Ngày xưa, trong kiến trúc dân gian, cửa đều được làm bằng vật liệu có nguồn gốc tự nhiên như tre, gỗ. Những vật liệu này có sẵn và dễ làm với phương thức thủ công. Từ những tấm phên, liếp bằng tre, tới cửa ván nẹp, cửa bức bàn thượng song hạ bản; cửa đã mang tới cho công trình kiến trúc những ưu việt về công năng và giá trị thẩm mỹ. Yếu tố liên kết bằng kim khí trong các loại cửa thời gian đầu hầu như không có. Cửa được liên kết bằng mộng, bằng keo, bằng chốt tre; bản lề cửa được cấu tạo theo kiểu “ngõng” có trục gỗ xuyên qua lỗ mộng tròn. Các bộ phận cấu tạo khác như tay cầm, then cửa đều bằng gỗ. Hình thức và cấu tạo cửa bức bàn trong nhiều công trình kiến trúc truyền thống còn tới bây giờ là minh chứng cho sự thông minh và tài hoa của những người thợ thủ công. Những công trình cổ được tôn tạo, phục chế ở thời điểm bây giờ, người ta vẫn làm y nguyên theo cách thức người xưa.

Cửa trong kính ngoài chớp rất phù hợp với khí hậu nhiệt đới

Một biến thể trong kiến trúc hiện đại: Cửa ngoài kính trong chớp lật

Khi người Pháp vào, họ đã mang theo lối kiến trúc của nước bản địa, sau đó chuyển hoá sang kiến trúc Đông Dương phù hợp với văn hoá, khí hậu của Việt Nam. Hệ thống cửa trong kính ngoài chớp là một đặc điểm lớn của lối kiến trúc này.  Nó trở thành mẫu mực và là lựa chọn duy nhất phù hợp với hình thức kiến trúc đó cũng như khí hậu nhiệt đới của Việt Nam. Những công trình thời đó đa phần là biệt thự, công thự, công sở và các công trình công cộng khác. Hệ thống cửa trong kính ngoài chớp trở nên phổ cập mãi về sau, cho dù hình thức kiến trúc có thay đổi và có thêm những loại hình kiến trúc mới.

Sự phát triển của khoa học kỹ thuật, xã hội nói chung và kiến trúc nói riêng trong những năm gần đây đã đem lại sự đa dạng về chủng loại cửa. Nhiều loại cửa mới ra đời, với sự khác biệt cả về vật liệu, hình thức, màu sắc, cấu tạo, cơ cấu hoạt động… Những công trình mới, hiện đại ra đời không thể dừng lại ở những loại cửa xưa cũ khi không còn phù hợp về hình thức kiến trúc và tính năng sử dụng. Các vật liệu mới cũng dần được nghiên cứu ứng dụng vào thực tiễn thay cho vật liệu truyền thống là gỗ – vốn là tài nguyên rừng đang cạn kiện khắp toàn cầu. Kiến trúc sư thiết kế cũng luôn phải cập nhật thông tin về công nghệ và vật liệu cửa để đưa ra những giải pháp tối ưu trên nhiều phương diện: công năng, khí hậu, hình thức, kinh tế… Nếu như ngày xưa chỉ có cửa gỗ tự nhiên thì bây giờ có cửa gỗ công nghiệp, cửa nhựa, cửa U-PVC, cửa nhôm, cửa thép… Các chủng loại kính cũng đa dạng hơn và bền hơn. Nếu như ngày xưa hầu như chỉ có một cơ chế cửa mở quay, thì bây giờ cửa có thể mở trượt, mở hất, mở lật. Có cả một thế giới về cửa trong bối cảnh xây dựng hiện nay.

Cửa không chỉ là cửa

Không rõ cửa xuất hiện và gắn với công trình kiến trúc tự bao giờ, nhưng rõ ràng cửa là một bộ phận đặc thù không thể thiếu trong công trình kiến trúc. Thế cho nên cửa luôn gắn với nhà thành cụm từ Nhà-Cửa. Nhà cửa không còn đơn thuần là Nhà và Cửa nữa, mà là một nơi chốn, một cơ ngơi, một khái niệm mang cả yếu tố tinh thần.

Cửa chạm hoa văn các tích Phật giáo ở chùa Bảo Sái – Yên Tử

Cửa Bắc thành Hà Nội

Cửa vượt ra khái niệm thông thường của một bộ phận, một thành phần trong kiến trúc. Dân gian có nhiều câu thành ngữ, tục ngữ có chữ “Cửa” đầy tinh tế để nói về những vấn đề khác trong cuộc sống và xã hội, như: Nhà cao cửa rộng; Cửa đóng then cài; Vợ chồng đóng cửa bảo nhau; Khôn ngoan ra cửa quan mới biết; Đánh trống qua cửa nhà sấm…hay ca dao: Nghèo thì dễ ở dễ ăn/ Giàu thì cửa ngáng, cửa ngăn khó vào… Như vậy, cửa đã đại diện cho một không gian hay một tầng bậc, ý niệm nào đó.

Cửa ô (Ô Quan Chưởng)

Ở một nghĩa đen khác, cửa là nơi chuyển tiếp cả về mặt không gian và địa lý, dĩ nhiên ở đây có thể không còn cánh cửa nữa, hoặc nếu có thì mang tính chất tượng trưng nhiều hơn. Đó là: cửa lò, cửa ga, cửa thành, cửa ô, cửa khẩu, cửa biên giới, cửa rừng, cửa hang, cửa sông, cửa biển…  Vẫn là chữ “cửa” nhưng quy mô, khái niệm và sự tác động vào ý thức hoàn toàn khác. Có những “cửa” vẫn rất gần với nghĩa ban đầu ở góc độ nào đó, như là cửa thành, cửa khẩu, cửa ô… Với những “cửa” này, kiến trúc có thể hiện lên rất cụ thể và có mối quan hệ trực tiếp với “cửa”.

Cửa thiền

Ở một lớp nghĩa cao hơn, “cửa” là ranh giới của một không gian khác, thời gian khác, không cụ thể và có màu sắc của triết lý, tôn giáo hay thể hiện một quan điểm nhân sinh. Đó là: cửa ải, cửa sinh, cửa tử, cửa Phật, cửa thiền, cửa Khổng, cửa thiên đàng…

Những khung cửa thời gian

Hình như, mỗi khung cửa đều lưu dấu thời gian. Hình như thời gian đi qua khung cửa đều đọng lại một chút gì đó: nắng, mưa, buồn, vui, kỷ niệm và nỗi nhớ… Hình ảnh người mẹ ngồi ở cửa đợi con, hình ảnh người vợ tựa cửa ngóng chồng… không phải là hình ảnh hư cấu trong văn học. Đó là những hình ảnh rất thật; bởi nó chính là cuộc sống. Người đi làm về hạnh phúc dừng lại trước cửa nhà, người đi xa về thành phố bồi hồi ở cửa ô… Cửa như một khoảng dừng, một dấu lặng, một cái gì đó luôn tác động sâu vào tiềm thức con người.

Cửa là một khoảng dừng, một dấu lặng

Nơi suy tư hay chờ đợi

Rồi một ngày nào đó, ta đã đi qua bao nhiêu nơi, vào bao nhiêu công trình, đi qua những khung cửa sáng loáng, trong suốt, những cửa quay, cửa tự động… chợt xúc động dâng trào trước một ô cửa cũ kỹ rêu phong, một cành hoa rủ – gần gũi và thân thương như thế!

Cửa đóng lại khi đêm đã về khuya

Lá vàng rụng trước cửa

Khung cửa thời gian

Theo Tạp chí Kiến trúc



Bình Luận

Parfums de Marly - Di sản mùi hương từ hoàng gia trong nhịp sống hiện đại

Từ ánh hào quang của cung điện Marly đến những cuộc phiêu lưu táo bạo và vẻ đẹp tân cổ điển, Parfums de Marly tiếp tục viết nên câu chuyện mùi hương mang tinh thần quý tộc đương đại. Hai sáng tạo mới – Castley và Valaya Exclusif – là sự tái hiện đầy tinh tế của thế kỷ 18 qua lăng kính hiện đại: một mùi hương cho người đàn ông không ngừng chinh phục, và một bản hòa âm mềm mại tôn vinh nét nữ tính bí ẩn.

Monotheme Classic – Khi những cánh hoa kể chuyện

Từ Venice – cái nôi của nghệ thuật và hương thơm, Monotheme Classic Collection là bản hòa ca của những loài hoa thanh tao và biểu tượng nữ tính. Mỗi mùi hương là một đoản khúc cảm xúc, lưu giữ vẻ đẹp vượt thời gian qua những tầng hương mềm mại và tinh tế.

HUAWEI WATCH Ultimate 2 chính thức ra mắt tại Việt Nam, nâng tầm những cuộc phiêu lưu

Nhóm Kinh doanh Tiêu dùng Huawei chính thức mở bán HUAWEI WATCH Ultimate 2 tại Việt Nam. Là chiếc đồng hồ thông minh đầu tiên trên thế giới hỗ trợ liên lạc bằng sóng âm dưới nước, WATCH Ultimate 2 mang lại sự an toàn và tiện lợi vượt trội cho những cuộc lặn biển. Được chế tác từ kim loại lỏng zirconium bền bỉ, thiết bị có khả năng kháng nước ở độ sâu 150 mét và tích hợp các tính năng về âm thanh. Với hệ thống ăng ten mới giúp tối ưu kết nối cả trong điều kiện môi trường khắc nghiệt, HUAWEI WATCH Ultimate 2 hứa hẹn sẽ trở người bạn đồng hành lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá thiên nhiên và chinh phục thể thao mạo hiểm.

Lễ hội Ẩm thực & Rượu vang Hồng Kông 2025: Tôn vinh hương vị Quảng Đông cùng dàn đầu bếp Michelin

Từ ngày 23 – 26/10/2025, Hồng Kông chào đón Lễ hội Ẩm thực và Rượu vang 2025, một trong những sự kiện ẩm thực được mong chờ nhất châu Á. Sự kiện biến bến cảng Central Harbourfront thành một không gian ẩm thực hoành tráng hội tụ những món ăn đỉnh cao, rượu vang thượng hạng và những màn hợp tác đẳng cấp giữa các đầu bếp trứ danh.

fēnix 8 MicroLED – Chuẩn mực hiển thị mới trên đồng hồ thể thao thông minh

Việc ra mắt fēnix 8 MicroLED một lần nữa khẳng định vị thế tiên phong của Garmin trong ngành thiết bị đeo. Garmin là thương hiệu đầu tiên tích hợp thành công màn hình MicroLED vào một chiếc đồng hồ thông minh. Đây được xem là một cột mốc quan trọng, bởi MicroLED là công nghệ hiển thị tiên tiến bậc nhất, đòi hỏi quy trình sản xuất với độ chính xác ở cấp độ bán dẫn.

Sự kiện  “FEEL AT HOME, BESPOKE LIVING”: Lema mang tinh hoa thiết kế Ý đến Việt Nam

EuroStyle, đại diện phân phối độc quyền của Lema tại Việt Nam, long trọng tổ chức hai sự kiện phong cách sống vào 23/10 và 25/10 tại EuroStyle Saigon và EuroStyle Heritage Center, với sự hiện diện của ông Angelo Meroni – Chủ tịch Lema và là thế hệ thứ hai của gia tộc Meroni - nhà sáng lập Lema. Chuỗi sự kiện đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình của Lema tại Việt Nam,  mang đến cho khách mời cơ hội trải nghiệm tinh hoa thiết kế Ý và khẳng định vị thế ngày càng vững chắc của Việt Nam trên bản đồ xa xỉ toàn cầu.

Wyndham Hoi An Royal Beachfront Resort & Villas - Trải nghiệm nghỉ dưỡng 5 sao đẳng cấp bên bờ biển An Bàng

Tôi từng nghĩ Hội An chỉ có phố cổ, những mái nhà ngói rêu phong và con đường vàng ánh nắng in bóng hàng hoa giấy. Nhưng Hội An thực ra không chỉ có phố cổ và những con đường làng, Hội An còn có những bãi biển rất đẹp như Hà My, An Bàng, Cửa Đại, và trong đó, An Bàng được mệnh danh là một trong những bãi biển đẹp nhất hành tinh, nơi toạ lạc của Wyndham Hoi An Royal Beachfront Resort & Villas – khu nghỉ dưỡng biển 5 sao sang trọng.

Hành trình trải nghiệm New York cùng TUMI tại Việt Nam

TUMI thổi bùng nguồn năng lượng tươi mới và tinh thần sáng tạo của New York đến TP. Hồ Chí Minh qua sự kiện ra mắt Bộ sưu tập Thu 2025 và không gian pop-up TUMI tại Saigon Centre. Đêm tiệc đánh dấu cột mốc 50 năm hành trình đầy cảm hứng của TUMI, đồng thời gửi lời tri ân gửi đến New York – thành phố được ví như trái tim sáng tạo và nguồn cảm hứng bất tận cho tinh thần thiết kế của mùa này.

Longines Primaluna 2025 – Di sản Thụy Sĩ gặp gỡ tinh thần thanh lịch của phụ nữ hiện đại

Nhân dịp Tháng Phụ nữ Việt Nam, Tạp chí Nữ Doanh Nhân phối hợp cùng Longines tổ chức chương trình giới thiệu bộ sưu tập (BST) đồng hồ nữ PrimaLuna 2025. Đây là phiên bản tái thiết kế toàn diện, mang đến một chương mới trong hành trình hơn 190 năm lịch sử của Longines, thương hiệu gắn liền với sự thanh lịch, chuẩn xác và nghệ thuật chế tác đỉnh cao của Thụy Sĩ.

Aventus và Aventus for Her - Bản giao hưởng mùi hương dành cho cặp đôi mùa giáng sinh

Aventus và Aventus for Her là cặp đôi mùi hương biểu tượng của Creed – đại diện cho sức mạnh và sự quyến rũ, cho tình yêu và sự đồng điệu. Mùa Giáng Sinh năm nay, hãy trao tặng người thương của bạn để hương thơm trở thành ngôn ngữ của tình yêu, và món quà hóa thành kỷ niệm vĩnh cửu.

Dyson ra mắt dòng máy tạo kiểu tóc đa năng - Dyson Airwrap Co-anda 2x™ thế hệ mới tại Việt Nam

Máy được trang bị động cơ mới với áp suất luồng khí mạnh gấp đôi - giúp uốn xoăn hoặc duỗi thẳng dễ dàng hơn, sấy tóc nhanh hơn. Công nghệ thông minh, hiện đại phù hợp với nhu cầu tạo kiểu của mọi loại tóc, không gây hư tổn do nhiệt. Thiết kế nhỏ gọn hơn và nhẹ hơn, dễ dàng cầm nắm và thao tác.

Pandanus Resort – Hành trình khám phá văn hóa và ẩm thực Chăm

Mỗi độ tháng 10, Lễ hội Kate – sự kiện quan trọng nhất trong năm của người Chăm – lại diễn ra tại tháp cổ Pô Sah Inư ở Phan Thiết. Vừa qua, lễ hội được tổ chức vào ngày 20 và 21/10, là dịp để cộng đồng người Chăm tưởng nhớ tổ tiên, tạ ơn các vị thần linh và cầu chúc cho một năm bình an, thịnh vượng.

Tiệc cưới trong mơ tại những điểm đến lãng mạn nhất Việt Nam

Từ bờ biển ngập nắng Cam Ranh đến dòng Hương thơ mộng và nét quyến rũ vượt thời gian giữa lòng Hà Nội, Việt Nam mang đến những điểm đến lãng mạn bậc nhất cho ngày trọng đại của các cặp đôi. Mỗi địa điểm là sự hòa quyện giữa vẻ đẹp thiên nhiên, dịch vụ tinh tế và dấu ấn cá nhân, hứa hẹn một lễ cưới đáng nhớ trong từng khoảnh khắc.

AEON Việt Nam và bước đi chiến lược năm 2025, tăng tốc mở rộng mạng lưới bán lẻ

Tháng 10 vừa qua, Công ty TNHH AEON Việt Nam (viết tắt là “AEON Việt Nam”) liên tiếp khai trương hai địa điểm kinh doanh mới: AEON Văn Giang (Hưng Yên) và AEON Tân An (Long An), đánh dấu giai đoạn tăng tốc mở rộng hệ thống. Với định hướng đa dạng hóa mô hình, linh hoạt về quy mô và khu vực, AEON hướng tới duy trì mức tăng trưởng doanh thu khoảng 30% mỗi năm, thông qua các trung tâm hiện có và các trung tâm sắp mở mới.

Furla Bag Line – Khi chiếc túi hóa thành hương thơm

Từ di sản túi xách Ý trứ danh, Furla mở ra chương mới trong thế giới hương thơm với Bag Line – bộ sưu tập biến biểu tượng thời trang thành cảm xúc khứu giác. Mỗi chai nước hoa là một “túi nhỏ” chứa đầy sắc thái của người phụ nữ Furla: thanh lịch, tự do và tràn đầy sức sống.

Caravelle Saigon tổ chức triển lãm cưới “Suite Of Love”

Caravelle Saigon vừa tổ chức thành công sự kiện Wedding Lounge đầu tiên và độc quyền vào ngày 18 & 19/10 với sự góp mặt của những thương hiệu danh tiếng.

Lý do vì sao SYM Angel 110 được người lao động trẻ ưa chuộng?

Trong phân khúc xe số phổ thông, SYM Angel 110 ngày càng chứng minh sức hút của mình đối với các bạn trẻ. Cùng khám phá lý do vì sao Angel 110 được ưa chuộng đến thế.

Venezia & Oriente: Khi Venice chạm đến linh hồn phương Đông

Từ trái tim Venice – thành phố của hương liệu và sắc màu Murano – The Merchant of Venice kể tiếp câu chuyện di sản qua Venezia & Oriente. Bộ sưu tập tôn vinh mối giao thoa giữa nghệ thuật Ý và phương Đông, nơi trà, trầm và xạ hương hòa làm một bản giao hưởng tinh tế.