MENANDLIFE AWARDS 2024
MENANDLIFE AWARDS 2024

Tản mạn về cửa

Nhà thì phải có cửa. Đó là một điều hiển nhiên. Cửa không chỉ là nơi đi ra đi vào, là nơi mở ra đóng lại, mà còn mang nhiều ý nghĩa khác. Cửa chính được coi như bộ mặt của ngôi nhà, của chủ nhân. Hơn thế nữa cửa là một giá trị tinh thần, một biểu trưng đậm tính văn hoá.

Cửa sổ – nơi đón nguồn ánh sáng

Cửa là…

Theo định nghĩa trong Từ điển Tiếng Việt (tác giả Văn Tân chủ biên, NXB Khoa học xã hội – 1977): Cửa là chỗ mở ra ở buồng hoặc ở vách để thông với ngoài hoặc buồng khác.

Theo định nghĩa trong Từ điển Bách khoa Việt Nam (2005), thì: Cửa là bộ phận của kết cấu ngăn che của nhà và công trình nhằm đáp ứng yêu cầu sử dụng đi lại, giao lưu không khí, lấy ánh sáng. Được phân ra theo chức năng, hình dạng, theo cách đóng mở; theo vật liệu…

Theo định nghĩa trong các giáo trình kiến trúc: Cửa là kết cấu bao che, ngăn chia linh động để phân chia các không gian, các phòng chức năng nhằm phù hợp với yêu cầu sử dụng trong từng thời điểm cụ thể…

Cửa cũng là nơi bán hàng, kinh doanh

Ở định nghĩa thứ nhất, khái niệm cửa thiên về vị trí không gian, các định nghĩa sau thiên về mô tả đặc tính và chức năng. Tuy nhiên, các định nghĩa trên đều cho thấy cửa là một sự vật cụ thể, rất gần và gắn liền với kiến trúc. Thực tế ta cũng thấy rằng: Về cơ bản, các công trình kiến trúc được làm cho con người sử dụng để làm việc và sinh hoạt (không tính các công trình biểu trưng, công trình đặc biệt) thì đều có cửa, dù nhiều hay ít. Cửa gắn với công trình vừa có vai trò công năng vừa mang yếu tố thẩm mỹ.

Cửa với kiến trúc

Như trên đã đề cập, cửa là một bộ phận gắn liền với nhà, với công trình kiến trúc. Về mặt công năng, cửa là một yếu tố quan trọng của giao thông (cửa đi), hay về mặt vật lý kiến trúc như: chiếu sáng, thông gió (cửa sổ). Về mặt thẩm mỹ, cửa là những điểm nhấn cho mảng hay định tuyến cho không gian kiến trúc; ở mặt ngoài, cửa là thành phần tạo nên mặt đứng, hình thức kiến trúc cho công trình.

Cửa bức bàn trong công trình cổ với những song gỗ như một tấm mành

Từ xưa, trong kiến trúc dân gian, ông cha ta đã rất chú trọng tới cửa trong việc làm nhà. Cửa (chính) cũng mang ý nghĩa như là bộ mặt của ngôi nhà, của chủ nhân. Chính vì lẽ đó, cửa là một phần rất được quan tâm và đầu tư. Nhà tranh, nhà ngói, nhà nghèo, nhà giàu… dẫu thế nào cũng có một cái cửa chính tốt-nhất-có-thể. Nhà nghèo thì cửa có khi chỉ là cái liếp tre, nhà giàu thì cửa gỗ đinh, gỗ lim… Cửa đẹp, cửa chắc chắn, cửa gỗ tốt cũng là niềm tự hào của gia chủ. “Nhà cao cửa rộng” là một niềm mơ ước của bất kỳ ai. Cửa cũng có thể là nơi thể hiện đặc thù tính cách hay những ước mơ khát vọng của chủ nhân. Bài ca dao về người thợ mộc Thanh Hoa có nhiều câu nói về nghề mộc, nhưng dừng lại ở chữ “cửa” nhiều nhất:

Cửa ván nẹp trong nhà ở nông thôn

“… Bốn cửa anh chạm bốn lươn,

Con thì thắt khúc, con trườn bò ra.

Bốn cửa anh chạm bốn hoa,

Trên là hoa sói, dưới là hoa sen.

Bốn cửa anh chạm bốn đèn…”

“Bốn cửa anh chạm…”  lặp đi lặp lại thành điệp khúc cho thấy sự quan tâm và say mê của người thợ mộc, cũng cho thấy cửa có ý nghĩa nhường nào.

Cửa cũng quan trọng với nhà bởi hướng. Làm nhà xem hướng cửa như một sự tất yếu. Xem hướng hợp với địa lý và khí hậu tự nhiên; xem hướng hợp với tuổi, mệnh của chủ nhân. Rồi khi đóng cửa phải chọn kích thước đẹp, số tốt để may mắn, để ăn nên làm ra, phát tài phát lộc. Loại bỏ các yếu tố phi khoa học ra, thì chúng ta thấy rằng “cửa” là một yếu tố mang tính truyền thống tín ngưỡng ăn sâu vào tiềm thức người dân ở mọi tầng lớp.

Cửa – từ lịch sử tới hiện tại

Ngày xưa, trong kiến trúc dân gian, cửa đều được làm bằng vật liệu có nguồn gốc tự nhiên như tre, gỗ. Những vật liệu này có sẵn và dễ làm với phương thức thủ công. Từ những tấm phên, liếp bằng tre, tới cửa ván nẹp, cửa bức bàn thượng song hạ bản; cửa đã mang tới cho công trình kiến trúc những ưu việt về công năng và giá trị thẩm mỹ. Yếu tố liên kết bằng kim khí trong các loại cửa thời gian đầu hầu như không có. Cửa được liên kết bằng mộng, bằng keo, bằng chốt tre; bản lề cửa được cấu tạo theo kiểu “ngõng” có trục gỗ xuyên qua lỗ mộng tròn. Các bộ phận cấu tạo khác như tay cầm, then cửa đều bằng gỗ. Hình thức và cấu tạo cửa bức bàn trong nhiều công trình kiến trúc truyền thống còn tới bây giờ là minh chứng cho sự thông minh và tài hoa của những người thợ thủ công. Những công trình cổ được tôn tạo, phục chế ở thời điểm bây giờ, người ta vẫn làm y nguyên theo cách thức người xưa.

Cửa trong kính ngoài chớp rất phù hợp với khí hậu nhiệt đới

Một biến thể trong kiến trúc hiện đại: Cửa ngoài kính trong chớp lật

Khi người Pháp vào, họ đã mang theo lối kiến trúc của nước bản địa, sau đó chuyển hoá sang kiến trúc Đông Dương phù hợp với văn hoá, khí hậu của Việt Nam. Hệ thống cửa trong kính ngoài chớp là một đặc điểm lớn của lối kiến trúc này.  Nó trở thành mẫu mực và là lựa chọn duy nhất phù hợp với hình thức kiến trúc đó cũng như khí hậu nhiệt đới của Việt Nam. Những công trình thời đó đa phần là biệt thự, công thự, công sở và các công trình công cộng khác. Hệ thống cửa trong kính ngoài chớp trở nên phổ cập mãi về sau, cho dù hình thức kiến trúc có thay đổi và có thêm những loại hình kiến trúc mới.

Sự phát triển của khoa học kỹ thuật, xã hội nói chung và kiến trúc nói riêng trong những năm gần đây đã đem lại sự đa dạng về chủng loại cửa. Nhiều loại cửa mới ra đời, với sự khác biệt cả về vật liệu, hình thức, màu sắc, cấu tạo, cơ cấu hoạt động… Những công trình mới, hiện đại ra đời không thể dừng lại ở những loại cửa xưa cũ khi không còn phù hợp về hình thức kiến trúc và tính năng sử dụng. Các vật liệu mới cũng dần được nghiên cứu ứng dụng vào thực tiễn thay cho vật liệu truyền thống là gỗ – vốn là tài nguyên rừng đang cạn kiện khắp toàn cầu. Kiến trúc sư thiết kế cũng luôn phải cập nhật thông tin về công nghệ và vật liệu cửa để đưa ra những giải pháp tối ưu trên nhiều phương diện: công năng, khí hậu, hình thức, kinh tế… Nếu như ngày xưa chỉ có cửa gỗ tự nhiên thì bây giờ có cửa gỗ công nghiệp, cửa nhựa, cửa U-PVC, cửa nhôm, cửa thép… Các chủng loại kính cũng đa dạng hơn và bền hơn. Nếu như ngày xưa hầu như chỉ có một cơ chế cửa mở quay, thì bây giờ cửa có thể mở trượt, mở hất, mở lật. Có cả một thế giới về cửa trong bối cảnh xây dựng hiện nay.

Cửa không chỉ là cửa

Không rõ cửa xuất hiện và gắn với công trình kiến trúc tự bao giờ, nhưng rõ ràng cửa là một bộ phận đặc thù không thể thiếu trong công trình kiến trúc. Thế cho nên cửa luôn gắn với nhà thành cụm từ Nhà-Cửa. Nhà cửa không còn đơn thuần là Nhà và Cửa nữa, mà là một nơi chốn, một cơ ngơi, một khái niệm mang cả yếu tố tinh thần.

Cửa chạm hoa văn các tích Phật giáo ở chùa Bảo Sái – Yên Tử

Cửa Bắc thành Hà Nội

Cửa vượt ra khái niệm thông thường của một bộ phận, một thành phần trong kiến trúc. Dân gian có nhiều câu thành ngữ, tục ngữ có chữ “Cửa” đầy tinh tế để nói về những vấn đề khác trong cuộc sống và xã hội, như: Nhà cao cửa rộng; Cửa đóng then cài; Vợ chồng đóng cửa bảo nhau; Khôn ngoan ra cửa quan mới biết; Đánh trống qua cửa nhà sấm…hay ca dao: Nghèo thì dễ ở dễ ăn/ Giàu thì cửa ngáng, cửa ngăn khó vào… Như vậy, cửa đã đại diện cho một không gian hay một tầng bậc, ý niệm nào đó.

Cửa ô (Ô Quan Chưởng)

Ở một nghĩa đen khác, cửa là nơi chuyển tiếp cả về mặt không gian và địa lý, dĩ nhiên ở đây có thể không còn cánh cửa nữa, hoặc nếu có thì mang tính chất tượng trưng nhiều hơn. Đó là: cửa lò, cửa ga, cửa thành, cửa ô, cửa khẩu, cửa biên giới, cửa rừng, cửa hang, cửa sông, cửa biển…  Vẫn là chữ “cửa” nhưng quy mô, khái niệm và sự tác động vào ý thức hoàn toàn khác. Có những “cửa” vẫn rất gần với nghĩa ban đầu ở góc độ nào đó, như là cửa thành, cửa khẩu, cửa ô… Với những “cửa” này, kiến trúc có thể hiện lên rất cụ thể và có mối quan hệ trực tiếp với “cửa”.

Cửa thiền

Ở một lớp nghĩa cao hơn, “cửa” là ranh giới của một không gian khác, thời gian khác, không cụ thể và có màu sắc của triết lý, tôn giáo hay thể hiện một quan điểm nhân sinh. Đó là: cửa ải, cửa sinh, cửa tử, cửa Phật, cửa thiền, cửa Khổng, cửa thiên đàng…

Những khung cửa thời gian

Hình như, mỗi khung cửa đều lưu dấu thời gian. Hình như thời gian đi qua khung cửa đều đọng lại một chút gì đó: nắng, mưa, buồn, vui, kỷ niệm và nỗi nhớ… Hình ảnh người mẹ ngồi ở cửa đợi con, hình ảnh người vợ tựa cửa ngóng chồng… không phải là hình ảnh hư cấu trong văn học. Đó là những hình ảnh rất thật; bởi nó chính là cuộc sống. Người đi làm về hạnh phúc dừng lại trước cửa nhà, người đi xa về thành phố bồi hồi ở cửa ô… Cửa như một khoảng dừng, một dấu lặng, một cái gì đó luôn tác động sâu vào tiềm thức con người.

Cửa là một khoảng dừng, một dấu lặng

Nơi suy tư hay chờ đợi

Rồi một ngày nào đó, ta đã đi qua bao nhiêu nơi, vào bao nhiêu công trình, đi qua những khung cửa sáng loáng, trong suốt, những cửa quay, cửa tự động… chợt xúc động dâng trào trước một ô cửa cũ kỹ rêu phong, một cành hoa rủ – gần gũi và thân thương như thế!

Cửa đóng lại khi đêm đã về khuya

Lá vàng rụng trước cửa

Khung cửa thời gian

Theo Tạp chí Kiến trúc



Bình Luận

Mừng ngày của Cha 2025: Cùng Creed khẳng định phong thái riêng của cha trong ngày đặc biệt

Ngày của Cha sắp đến mang theo những bồi hồi về người đàn ông quan trọng trong cuộc đời. Đã đến lúc để chúng ta tìm kiếm một món quà không chỉ giá trị mà còn chất chứa tình cảm và sự quan tâm sâu sắc, một món quà có thể lưu giữ khoảnh khắc và tạo nên những kỷ niệm đáng nhớ. Nước hoa, với sức mạnh gợi nhắc ký ức và cảm xúc, từ lâu đã là lựa chọn ý nghĩa, và khi nhắc đến đỉnh cao của nghệ thuật chế tác hương thơm nam tính, Creed luôn là cái tên được nghĩ đến đầu tiên.

Six Senses Côn Đảo đánh dấu cột mốc 30.000 rùa con trở về biển trước Ngày rùa biển thế giới

Khi những con sóng đầu ngày chạm nhẹ vào bờ cát mịn và bình minh còn vương ánh vàng dịu, một khoảnh khắc ý nghĩa đã xảy ra tại Six Senses Côn Đảo: cá thể rùa con thứ 30.000 đã rẽ sóng trở về đại dương – đánh dấu một cột mốc đáng nhớ trong hành trình gìn giữ sự sống nơi vùng biển thiêng liêng này.

Balabala ghi dấu ấn tại Cosmo The Show 2025 với hai bộ sưu tập ấn tượng

Tối qua tại White Palace Võ Văn Kiệt, Balabala – thương hiệu thời trang trẻ em hàng đầu châu Á – đã để lại dấu ấn sâu sắc tại sự kiện Cosmo The Show 2025, một phần trong khuôn khổ chuỗi hoạt động nghệ thuật Miss Cosmo.

Emirates đặt chân tới Đà Nẵng - địa điểm thứ ba và mới nhất của hãng tại Việt Nam

Emirates, hãng hàng không quốc tế lớn nhất thế giới, hôm nay đã kỷ niệm chuyến bay đầu tiên của hãng đến Đà Nẵng, Việt Nam, thông qua quá cảnh tại Bangkok, Thái Lan. Sự kiện đánh dấu điểm bay thứ ba của Emirates tại Việt Nam và mở ra nhiều cơ hội mới tại một trong những điểm đến du lịch đang phát triển nhanh nhất của đất nước.

Mùa hoa sen – Sắc hè rực rỡ tại Banyan Tree Lăng Cô

Cứ mỗi độ hè về, từ khoảng tháng Năm đến tháng Chín, Banyan Tree Lăng Cô lại khoác lên mình một sắc màu tươi mới. Trời xanh vời vợi, mây trắng lững lờ, nắng vàng rực rỡ, tất cả hòa quyện cùng vẻ đẹp nao lòng của những đóa sen nở rộ giữa khung cảnh thiên nhiên tĩnh lặng và thanh bình của Vịnh Lăng Cô.

LOEWE giới thiệu hai sáng tạo nước hoa Elixir mới

LOEWE tiếp tục làm phong phú thêm vũ trụ Botanical Rainbow với hai sáng tạo nước hoa đậm đặc – Earth Elixir và 7 Elixir. Hai bản Elixir mới là lời khẳng định tinh thần sáng tạo và nghệ thuật thủ công đỉnh cao mà thương hiệu LOEWE luôn theo đuổi.

Lacoste trình làng L.12.12 Light: Cột mốc mới của biểu tượng kinh điển

Lacoste – nhà mốt biểu tượng gắn liền với chiếc polo huyền thoại – chính thức giới thiệu phiên bản cải tiến mang tên L.12.12 LIGHT, đồng thời khởi động chuỗi pop-up trưng bày mang dấu ấn sport-chic tại các kinh đô thời trang lớn trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam.

Grand Coffee Challenge - Giải tranh đấu Barista quốc nội vươn tầm quốc tế

Được định vị là giải đấu Barista chuyên nghiệp với thể thức và chất lượng thi đấu tiệm cận quốc tế, trong mùa giải 2025 cũng là năm thứ 7 liên tiếp tổ chức, Grand Coffee Challenge (GCC) sẽ tái khởi động tại Vietnam Coffee Expo.

Chơi Sáng Tạo - Vững Tương Lai: Khám phá lợi ích của việc chơi với chiến dịch mới từ Tập đoàn LEGO®

● Chiến dịch LEGO® Playground được triển khai với thông điệp “Chơi Sáng Tạo – Vững Tương Lai”, khuyến khích trẻ em vui chơi, khám phá và sáng tạo để phát triển những kỹ năng quan trọng như: giải quyết vấn đề, tư duy sáng tạo và khả năng tập trung – kiên nhẫn. ● Sự kiện LEGO® Playground được tổ chức tại Sảnh B, Tầng G, Crescent Mall từ hôm nay đến 01/06/2025.

Computex 2025 chủ đề AI Next thu hút khách hàng với hàng loạt sự kiện sôi động

Sau 4 ngày triển lãm hồi tuần trước tại Đài Loan (Trung Quốc), Computex 2025 đã chính thức khép lại với hàng loạt sự kiện sôi động. Sự kiện thu hút 86.521 lượt khách mua hàng đến từ 152 quốc gia, bao gồm Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Ấn Độ và Việt Nam.

ASUS ra mắt Vivobook S14/S16 mỏng nhẹ với chip Intel® Core™ H-series, thời lượng pin lâu tới 20 giờ

ASUS chính thức giới thiệu đến thị trường Việt Nam dòng laptop Vivobook S14 (S3407CA) mới, với sứ mệnh đưa các công nghệ AI hiện đại đến gần hơn với mọi người. Sở hữu thiết kế hai mặt kim loại siêu mỏng nhẹ, trang bị vi xử lý lên đến Intel® Core™ Ultra (Series 2), pin lâu và tích hợp nhiều tính năng AI thông minh, loạt Vivobook S mới hứa hẹn tạo ra trải nghiệm tối ưu cho nhu cầu học tập, làm việc lẫn giải trí di động.

Isaac, Liên Bỉnh Phát, Thiên Minh và dàn sao bảnh bao đón BST BOSS mới

Nhà mốt Đức BOSS mới đây đã cho ra mắt BST hợp tác cùng nhãn siêu xe xa xỉ Aston Martin để ra mắt một BST giới hạn dành riêng cho mùa Xuân/Hè 2025. Người yêu tốc độ và tín đồ thời trang Việt dĩ nhiên không đứng bên lề xu hướng, với những cái tên nổi bật như Lý Quí Khánh, Thiên Minh, Thiên Minh, Isaac, Liên Bỉnh Phát.

Hòa quyện làn hương, vẽ nên phong cách cùng BST Frivolité

Từ trái tim của nước Pháp, Atelier Des Ors mang đến Frivolité Collection – bộ sưu tập nước hoa đầy tinh thần haute parfumerie. Khúc Mạnh Quân, Lin Tiêu và Duy Vũ đã cùng nhau khắc họa những tầng hương tinh tế, nơi đam mê và cá tính hòa quyện.

Chuyên gia sản khoa Việt Nam và Singapore trao đổi kinh nghiệm quản lý thai kỳ nguy cơ cao, đảm bảo an toàn cho mẹ và bé

Ngày 17.5, Khoa Sản FV-Thomson trực thuộc Bệnh viện FV tổ chức Hội thảo Khoa học và Đào tạo Y khoa Liên tục (CME) “Những thách thức mới trong quản lý thai kỳ nguy cơ cao”, thu hút 430 y bác sĩ tại TP.HCM và khu vực lân cận tham dự. Các chuyên gia sản khoa Việt Nam và Singapore cùng chia sẻ tại sự kiện kinh nghiệm quý giá trong việc kiểm soát và xử lý những nguy cơ tiềm ẩn trong thai kỳ, giúp thai phụ vượt cạn suôn sẻ.

LOEWE 001 EDP: Hương khởi đầu cho hai nửa yêu thương

Ra đời từ cảm hứng về một khởi đầu mới, bộ đôi nước hoa LOEWE 001 Woman EDP và 001 Man EDP là lời thì thầm tinh tế dành cho những tâm hồn đang yêu – sâu lắng, gợi cảm nhưng vẫn giữ nguyên sự thuần khiết trong từng khoảnh khắc đầu tiên.

Trạm dừng hè lý tưởng: ba mẹ thư giãn, con trẻ khám phá tại The Grand Ho Tram

Nếu mỗi thành viên trong gia đình là một “hành tinh” với lịch trình riêng, thì hè này, hãy để cả hệ mặt trời ấy hội tụ tại “Quận Vui” - nơi mọi nhịp sống chậm lại để cùng nhau tạo nên những kỷ niệm xoay quanh niềm vui, tiếng cười và phút giây trọn vẹn bên nhau.

Fusion khởi động các chương trình hưởng ứng ngày hội sức khỏe toàn cầu & quốc tế Yoga 2025

Các khu nghỉ dưỡng, khách sạn của Fusion tại Việt Nam và Thái Lan đã chuẩn bị nhiều hoạt động giúp du khách kết nối sâu hơn với thiên nhiên và cân bằng thân - tâm - trí nhằm hưởng ứng Ngày hội Sức khỏe Toàn cầu 14/06 – Global Wellness Day và Ngày quốc tế Yoga 21/06

Chào hè 2025 cùng Sheraton Hà Nội với gói Summer Staycation lý tưởng cho gia đình và cặp đôi

Khách sạn Sheraton Hà Nội công bố gói ưu đãi "Summer Staycation" hấp dẫn nhằm khuyến khích các gia đình và cặp đôi tại Hà Nội cùng các tỉnh thành lân cận trải nghiệm hình thức du lịch tại chỗ trong mùa hè 2025. Gói ưu đãi này cũng là để chào mừng Ngày Gia Đình Việt Nam 28/6 và 80 năm Ngày Quốc Khánh 2/9.